Ενέργεια

H στρατηγική μας

Οι πολίτες και τα νησιά μπορούν να μετατραπούν από καταναλωτές βρώμικης ενέργειας σε υπεύθυνους παραγωγούς πράσινης ενέργειας. Στοχεύουμε στη σταδιακή απεξάρτηση των νησιών από τα ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή της ενέργειας που χρειάζονται. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (αιολικά, φωτοβολταϊκά, γεωθερμία χαμηλής ενθαλπίας, κυματικά κ.ά.), καθώς και με επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην προσωπική ευαισθητοποίηση. Η προώθηση των ΑΠΕ στα νησιά πρέπει να γίνει με σωστά σχεδιασμένο τρόπο, προς όφελος των τοπικών κοινωνιών, με συμμετοχή των πολιτών και με σεβασμό – προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες του νησιωτικού περιβάλλοντος.

Μια τέτοια ενεργειακή επανάσταση θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας αλλά και ευκαιρία για πράσινες καινοτομίες. Τα έσοδα που θα προέλθουν από την εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ στο πλαίσιο της της ενεργειακής επανάστασης θα είναι εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως και μπορούν να αποτελέσουν την οικονομική βάση για μια σοβαρή περιβαλλοντική και κοινωνική πολιτική και τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των νησιών.

Τα προβλήματα

Τα νησιά ήταν υπόδειγμα σωστής αξιοποίησης της ανανεώσιμης ενέργειας από τον ήλιο και τον άνεμο. Η αξιοποίηση της ενέργειας από τον άνεμο (ανεμόμυλοι) εξασφάλιζε την επεξεργασία των δημητριακών και την ανάπτυξη των τοπικών, νησιωτικών οικονομιών. Ο μυλωνάς δεν ήταν μόνο ένα επάγγελμα. Η ενέργεια από τον άνεμο βοηθούσε ακόμα και στη μεταφορά προϊόντων από τον κάμπο στα ορεινά (πχ στην Όλυμπο Καρπάθου). Ο αέρας φούσκωνε τα πανιά στα καΐκια που διέσχιζαν όλη τη Μεσόγειο και έφταναν στα εμπορικά κέντρα εξάγοντας εκεί προϊόντα από τα νησιά και εισάγοντας ό,τι ήταν αναγκαίο και δεν παράγονταν στα νησιά. Η σοφή αξιοποίηση της ενέργειας από τον άνεμο και τον ήλιο ενέπνευσε λογοτέχνες, ζωγράφους, ποιητές.

Τα περισσότερα σπίτια χτίστηκαν από σοφούς χτίστες που ήξεραν να προσαρμόζουν τα κτίρια στις κλιματικές συνθήκες και να αξιοποιούν τον άνεμο και τον ήλιο για να διατηρούν στο εσωτερικό τους σωστές συνθήκες κλιματισμού (μονώσεις στη σκεπή, ανοίγματα για αερισμό-δροσιά, σκίαση το καλοκαίρι) ώστε να απαιτείται η ελάχιστη δυνατή εξωτερική ενέργεια για θέρμανση και ψύξη. Οι εμπειρίες και επιλογές της παραδοσιακής νησιωτικής αρχιτεκτονικής αξιοποιούνται στη σύγχρονη βιοκλιματική αρχιτεκτονική σε ολόκληρο τον κόσμο αλλά σπάνια στα σύγχρονα κτίρια που χτίζονται στο Ν. Αιγαίο.

Παρά τη συσσωρευμένη εμπειρία και γνώση, σήμερα:

  • Δεν υφίσταται καμία πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας στο Ν. Αιγαίο. Τα νησιά εξαρτώνται από το πετρέλαιο που τροφοδοτεί τις τοπικές μονάδες της ΔΕΗ ή από το λιγνίτη εισάγοντας ρεύμα από το ηπειρωτικό δίκτυο, τα περισσότερα σύγχρονα κτίσματα χρειάζονται κλιματιστικό επειδή είναι ακατάλληλα χτισμένα για το νησιωτικό κλίμα και σπαταλούν πολλή ενέργεια που πληρώνεται ακριβά και η συνεισφορά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα νησιά για την κάλυψη των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών της είναι ελάχιστη.
  • Δεν υπάρχει οργανωμένη πολιτική ενημέρωσης και διαλόγου με της νησιωτικές κοινωνίες γύρω από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), τα βιοκαύσιμα και γενικότερα της καθαρές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας με αποτέλεσμα τη διαιώνιση της φοβικότητας των νησιωτών και τη διατήρηση της εξάρτησης από το ακριβό και ρυπογόνο πετρέλαιο.
  • Αυξάνεται η ρύπανση από τις μονάδες της ΔΕΗ, η οποία επεκτείνεται συνεχώς για να ανταποκριθεί στις αυξόμενες απαιτήσεις για ηλεκτρισμό (επεκτάσεις που γίνονται συνήθως χωρίς περιβαλλοντικές μελέτες και αναγκαίες αδειοδοτήσεις), ενώ κάθε χρόνο δημιουργείται ένα έλλειμμα τουλάχιστον 500.000.000 ευρώ μεταξύ του κόστους της ΔΕΗ για την παραγωγή ενέργειας για τα νησιά και των εσόδων που εισπράττει από τους καταναλωτές στα νησιά, κόστος που επιμερίζεται σε όλους τους καταναλωτές πανελλαδικά.

Οι προτάσεις μας

Ο κίνδυνος καταστροφικών αλλαγών στο κλίμα είναι σήμερα η μεγαλύτερη απειλή για τον πλανήτη και το ανθρώπινο είδος. Είναι επιτακτική η ανάγκη λήψης ριζικών μέτρων σε διεθνές, εθνικό, περιφερειακό, δημοτικό αλλά και ατομικό επίπεδο, που θα εξασφαλίσει την αποτροπή των αλλαγών αυτών. Πρέπει, πλέον, να θέτουμε το ερώτημα ποια ενέργεια, πόση ενέργεια και με ποιον τρόπο καταναλώνουμε, αλλά και να επανεξετάσουμε της ανάγκες που «πρέπει» να εξυπηρετήσουμε. Προτείνουμε τη σταδιακή μετατροπή των νησιών σε “πράσινα”, τουλάχιστον σε σχέση με την παραγωγή ενέργειας, αξιοποιώντας την έρευνα και την καινοτομία που αναπτύσσονται στον τομέα της “πράσινης ενέργειας”. Όραμά μας είναι μια κοινωνία, στην οποία η κατανάλωση ενέργειας θα περιοριστεί σε επίπεδα συμβατά με τη βιωσιμότητα και η παραγωγή της θα γίνεται στο μέγιστο τεχνολογικά εφικτό βαθμό από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), όσο πιο κοντά γίνεται στο σημείο χρήσης.

Δυσκολίες, όπως η ασυνεχής παραγωγή αιολικής ενέργειας λόγω διακυμάνσεων των ανέμων, η παραγωγή ηλιακής ενέργειας συναρτήσει της ηλιοφάνειας και οι αντίστοιχες διακυμάνσεις στην κυματική ενέργεια έχουν πια ξεπεραστεί με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Ήδη στα μεγαλύτερα νησιά του Αιγαίου (Κρήτη και Ρόδος) τα κέντρα ελέγχου του δικτύου χρησιμοποιούν μετεωρολογικές προγνώσεις του ανέμου για να προγραμματίσουν τις μονάδες παραγωγής και να βελτιστοποιήσουν το μείγμα αιολικής και συμβατικής παραγωγής σε βάθος 1-3 ημερών.

Με τα σημερινά δεδομένα η διείσδυση της αιολικής σε επίπεδο παραγωγής ενέργειας μπορεί να ξεπεράσει το 10%. Για να αυξηθεί περαιτέρω απαιτούνται επιπρόσθετα μέτρα, τα οποία έχουν συνολικότερα οφέλη. Ένα από αυτά τα μέτρα είναι η αποθήκευση ενέργειας, είτε με μπαταρίες στα πολύ μικρά νησιωτικά δίκτυα, είτε με αντλησιοταμιευτήρες (αντιστρεφόμενα υδροηλεκτρικά) στα μεγαλύτερα είτε με κυψέλες υδρογόνου. Το συνολικότερο όφελος της αποθήκευσης είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει εξαιρετικά εξελιγμένα δίκτυα με μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ (50% και παραπάνω) και να συνδυασθεί με τη διαχείριση άλλων φυσικών πόρων, όπως το νερό. Το άλλο, υπό συζήτηση, μέτρο είναι η διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό σύστημα, που από μόνη της μπορεί να διπλασιάσει το περιθώριο διείσδυσης της αιολικής ενέργειας. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της είναι ότι θα οδηγήσει στον παροπλισμό ή σε ψυχρή εφεδρεία τους πανάκριβους και ρυπογόνους πετρελαϊκούς σταθμούς, ενώ θα συμβάλει στη συνολική εξομάλυνση της ανανεώσιμης παραγωγής συνολικά στο εθνικό σύστημα ηλεκτρισμού.

Προτείνουμε:

  • Διαμόρφωση μέσα από ουσιαστικό διάλογο της στρατηγικής της Περιφέρειας για την ενέργεια στο Ν. Αιγαίο, με στόχο τη σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 80% μέχρι το 2050 και την ανάπτυξη πράσινων πηγών ενέργειας και πράσινων θέσεων εργασίας, που θα δημιουργήσουν μια σταθερή βάση για βιώσιμη οικονομία στα νησιά και σημαντικές πηγές χρηματοδότησης της περιβαλλοντικής και κοινωνικής πολιτικής στα νησιά.
  • Τη διατύπωση από την Περιφέρεια της αντίθεσής της στην όποια προσπάθεια εγκαταστάσεων άντλησης πετρελαίου στην Αν. Μεσόγειο που μπορεί – όπως έδειξε και η πρόσφατη οικολογική καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού στην εξέδρα πετρελαίου της BP – να απειλήσει τεράστιες περιοχές.
  • Την ουσιαστική συμμετοχή της Περιφέρειας στη συζήτηση για τον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, με δεδομένο ότι αν προχωρήσει ένα τέτοιο έργο θα διασχίζουν το Αιγαίο τεράστια δεξαμενόπλοια και ο κίνδυνος οικολογικής καταστροφής της περιοχής ως συνέπεια ναυαγίου ή σύγκρουσης πλοίων θα είναι πολύ μεγάλος.
  • Αλλαγή των πολεοδομικών κανονισμών και την παράλληλη τεχνική και οικονομική υποστήριξη, ώστε σταδιακά όλα τα νεόδμητα κτίρια της Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα να παράγουν τουλάχιστον όση ενέργεια καταναλώνουν. Αυτό θα επιτευχθεί μέσα από α) την  αξιοποίηση της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, συμπεριλαμβανομένων γνώσεων και τεχνικών που χρησιμοποιούσαν οι τοπικές κοινωνίες εδώ και αιώνες β) την αναβαθμισμένη θερμική συμπεριφορά των κτιρίων, γ) την αξιοποίηση της ηλιακής και γεωθερμικής ενέργειας για θέρμανση – δροσισμό καθώς και δ) την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ή μικρών αιολικών συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής.
  • Σχεδιασμό, με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου, προγραμμάτων ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης του κοινού με έμφαση στα σχολεία για: α) τη σημασία της κλιματικής αλλαγής, β) τις δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας στο σπίτι με απλές και φθηνές αλλαγές των καθημερινών συνηθειών, γ) την περιβαλλοντική και οικονομική διάσταση της χρήσης ορυκτών πόρων για ηλεκτροπαραγωγή και δ) την επιτακτική ανάγκη μεγαλύτερης διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα και στη ζωή μας.
  • Εγκατάσταση αιολικών πάρκων τόσο χερσαίων όσο και θαλασσίων με σωστό στρατηγικό σχεδιασμό και σύνεση έτσι ώστε το νησιωτικό περιβάλλον και οι οικολογικές αντοχές κάθε νησιού να γίνονται απολύτως σεβαστές. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο μέσα από εκτενή διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες και τους εμπλεκόμενους επιστημονικούς φορείς στα πλαίσια της στρατηγικής της Περιφέρειας για την ενέργεια στο Ν. Αιγαίο. Για την προστασία του νησιωτικού περιβάλλοντος η παραγόμενη ενέργεια θα διοχετεύεται υπογειοποιημένα στο ηπειρωτικό δίκτυο.
  • Τη σύσταση δημοτικών επιχειρήσεων ή/και συνεταιρισμών ενέργειας για την προώθηση ΑΠΕ, ώστε να μεγιστοποιήσουμε τα περιβαλλοντικά αλλά και τα οικονομικά οφέλη για της νησιωτικές κοινωνίες, να γίνουν μέτοχοι οι νησιώτες (δίνοντας μετοχές και στα παιδιά, ώστε να διασφαλίσουν το μέλλον τους) και να διαμορφώσουν τον τρόπο που θα προωθηθεί η πράσινη ενεργειακή επανάσταση στα νησιά.